(fotografija: privatna arhiva)
Predstavnici Centra za sigurnosne studije (CSS) su u okviru projekta „Jačanje institucionalnih kapaciteta kroz širenje iskustava učesnika u mirovnim misijama“, koji finansijski podržava Kanadski fond za lokalne inicijative, razgovarali s gospodinom Jasminom Čajićem, brigadirom u činu i komandantom Centra za obuku za operacije podrške miru (PSOTC) u Butmiru. Gospodin Čajić je za svoj rad odlikovan nekoliko puta tokom aktivne vojne karijere, a od 2015. godine, u zvanju docenta, angažovan je za naučno-nastavnu oblast Političke nauke na Američkom Univerzitetu u Bosni i Hercegovini. S njim smo razgovarali o obuci kandidata za učešće u mirovnim misijama, koja se provodi u PSOTC-u u Butmiru, prednostima angažmana žena u mirovnim misijama, kao i o tome koliko se stečena iskustva prethodnih učesnika u mirovnim misijama koriste u poboljšanju obuke budućih kandidata.
Koji su uslovi da bi se određena osoba prijavila za učešće u mirovnoj misiji?
Pravilnikom o učešću pripadnika Ministarstva odbrane Bosne i Hercegovine (MO BiH) i Oružanih snaga BiH (OS BiH) u operacijama podrške miru i drugim aktivnostima u inostranstvu u članu 22 propisano je:
- Ministar odbrane BiH donosi naredbu o izvršenju pripremnih radnji za upućivanje u operaciju podrške miru, na osnovu koje otpočinje proces odabira kandidata.
- Pri odabiru kandidata mora se uvažavati karakter operacije podrške miru i drugih aktivnosti u inostranstvu, stručnost, iskustvo i nacionalna zastupljenost kandidata i uvjeti koje propisuje organizator ili kontigent u čijem sastavu su jedinica-pripadnici OS BiH.
- U operacijama podrške miru i drugim aktivnostima u inostranstvu ne može učestvovati pripadnik protiv kojeg se vodi krivični ili disciplinski postupak te lice koje je kažnjavano za krivična djela za koja se postupak vodi po službenoj dužnosti, kao i ona lica koja su u prethodnim misijama ocjenjena ocjenom „zadovoljava“ i manje, ili na bilo koji način u misiji narušili ugled BiH.
- Profesionalna vojna lica mogu biti upućena u operacije podrške miru i druge aktivnosti u inostranstvu bez lične saglasnosti.
Ovdje posebno želim istaknuti da je poznavanje engleskog jezika i završen kurs za mirovne operacije nezaobilazan inicijalni kriterij, ne samo za prijavljivanje za misiju, već i tokom svih faza selekcije kandidata za misiju.
Da li postoje razlike u uslovima i obuci za učešće u mirovnim misijama zasnovane na spolu i tipu misije?
U samom odabiru kao i obuci za mirovne operacije spol nije kriterij. U zavisnosti od misije jedinice ili štabne grupe postoji mogućnost da se za određene dužnosti određuje konkretna osoba u zavisnosti od spola (npr. pretres osoba u zoni operacija i slično). U cilju poštovanja rodne ravnopravnosti prilikom odabira kandidata, daje se ravnopravna prilika ženama da konkurišu za učešće u mirovnoj misiji.
Kako izgleda obuka za kandidate i koliko je ona usaglašena sa situacijom na terenu?
Pravilnikom o učešću pripadnika MO i OS BiH u operacijama podrške miru i drugim aktivnostima u inostranstvu (član 23) propisano je:
- U operacije podrške miru i druge aktivnosti u inostranstvu upućuju se obučeni pripadnici MO i OS BiH.
- Zajednički štab naredbom reguliše vrijeme i lokacije za izvođenje obuke kontigenta koji se upućuje u operaciju podrške miru i druge aktivnosti u inostranstvu.
- Obuka se provodi prije upućivanja u opraciju podrške miru, u BiH i inostranstvu te po mogućnosti, u zoni operacija. Obuku u zoni operacija i inostranstvu koordinira MO sa organizatorom operacije podrške miru i drugih aktivnosti u inostranstvu, a prema utvrđenom programu i međunarodnim standardima.
- Nakon završene obuke, prije upućivanja u operaciju podrške miru i druge aktivnosti u inostranstvu, vrši se provjera obučenosti u cilju sagledavanja osposobljenosti za izvršavanje misije po pravilima angažiranja, koju, zavisno od načina učešća OS u operaciji podrške miru i važećih sporazuma, izvršavaju OS ili organizator.
U skladu sa citiranim članom Pravilnika, a u zavisnosti od misije, obuka se realizuje u BiH i u inostranstvu. Pritom je obuka u potpunosti usaglašena sa zahtjevima misije, a relevantnost obuke se, između ostalog, osigurava i uključivanjem pripadnika koji imaju svježa iskustva iz konkretne misije u pripremu i realizaciju obuke za narednu rotaciju koja se upućuje. O tome koliko je obuka usaglašena sa stanjem na terenu i koliko ispunjava potrebne uslove govori i činjenica da su naši kursevi institucionalno akreditovani od strane Ujedinjenih naroda (UN) i Sjeveroatlantskog saveza (NATO), što praktično znači da zadovoljavaju sve tražene, to jest potrebne, kriterije propisane od nosioca mirovnih operacija UN-a i NATO-a. Program obuke potpuno integriše teme i sadržaje koji su zahtjevane od nosioca operacija.
Na koji način stečena iskustva prethodnih učesnika u mirovnim misijama koristite u poboljšanju obuke budućih kandidata?
Iskustva se koriste u svim fazama obuke, počev od planiranja, dizajniranja i izvođenja nastavnih sadržaja. Pri izvođenju obuke koristi se kombinacija predavanja, diskusija i praktičnih vježbi. Primjera radi, u preduputnoj obuci za učešće pripadnika OS BiH u mirovnoj misiji UN-a u Demokratskoj Republici Kongo (United Nations Organization Stabilization Mission in the Democratic Republic of the Congo – MONUSCO) u svojstvu vojnih posmatrača UN-a, koja je realizirana u septembru 2017. godine, aktivno su učestvovali prethodni učesnici ove misije koji su realizirali niz predavanja o operativnom okruženju, samoj misiji i iskustvima stečenim tokom realizacije iste.
Nadalje, jedan od metoda jeste i panel interaktivna diskusija između lica koja su bila u misiji i polaznika kursa, gdje polaznici kursa imaju priliku da izravno postavljaju pitanja o posebnim interesovanijima u predmetnoj misiji. Konačno, lica koja su bila u misiji ostaju na dispoziciji tokom cjelokupne pripreme nove rotacije to jest kontingenta sve do konačnog upućivanja u misiju. Također, lica koja su bila u misiji su primarni kandidati za pozicije instruktora u centrima poput PSOTC-a u Butmiru, gdje imaju priliku da nastave prenositi iskustva kontinuirano i kroz ostale forme obuke, a koje su u vezi sa mirovnim operacijama, kao što su izgradnja integriteta, rodna ravnopravnost, zaštita civila i tako dalje.
Da li postoji trend rasta broja žena u obukama za mirovne misije i koje su prednosti njihovog angažmana općenito?
Trend rasta broja žena u obukama za mirovne misije definitivno postoji. OS BiH prate savremene trendove kada je u pitanju ova oblast. Angažman žena u mirovnim operacijama ima više prednosti, od kojih navodim nekoliko:
- značajan dio populacije u područjima operacije podrške miru čine žene i djeca. Žene pripadnice mirovnih snaga mnogo lakše stupaju u komunikaciju sa ovim kategorijama lokalnog stanovništva, čime poboljšavaju operativnu efikasnost;
- pripadnice mirovnih snaga pružaju drugačiju perspektivu i proširuju percepcije vezane za razumijevanje operativnog okruženja i eventualnih posljedica određenih akcija (ili propuštanja) mirovnih snaga, jer su u stanju potpunije sagledati položaj lokalne ženske populacije, njihove potrebe i interese, kao i reakcije na eventualne akcije mirovnih snaga;
- u mnogim sredinama u kojima se izvode mirovne operacije znatno je kulturološki prihvatljivije da određene radnje, kao na primjer pretres lica, zadržavanje i slično, prema ženama i djeci izvršavaju žene.
Koliko se razlikuje obuka za osobe koje su već bile u mirovnim misijama u odnosu na one koji se prijavljuju po prvi put?
Svaka misija je specifična i jedinstvena. S tim u vezi, obuka za konkretnu misiju je specifična i jedinstvena. Osim toga, situacija u operativnom okruženju je dinamična i mijenja se s protokom vremena, tako da obuka koja je, na primjer, bila relevantna prošle godine, nije u potpunosti relevantna i ove godine. Naravno, polaznicima koji imaju ranija iskustva trebalo bi biti lakše pratiti obuku i ispuniti postavljene standarde, međutim, sam sadržaj preduputne obuke ne zavisi od prethodnih iskustava njenih polaznika, već prevashodno od potreba misije i aktuelnog stanja na terenu.
“Mišljenja sadržana u ovoj publikaciji ne odražavaju obavezno i mišljenja Vlade Kanade”